مجله ملودی

هر سال وقتی به شش ماه دوم سال نزدیک می‌شویم غم و اضطراب عجیبی گریبان‌مان را می‌گیرد. کوتاه شدن روزها از یک‌طرف، افزایش وسعت آلودگی هوا از سوی دیگر.

آلودگی هوا مانند سم گسترده‌ای است که به درون ریه‌های ما نفوذ می‌کند.

به گزارش مجله ملودی سید علی جواد موسوی، متخصص داخلی فوق تخصص ریه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نکاتی را در این مطلب مطرح کرده است.

اما چرا ریه؟

ریه تنها ارگانی در بدن انسان است که به طور مستقیم در ارتباط با هواست، به همین خاطر تاثیرات آلودگی روی ریه افراد بیشتر از سایر ارگان های بدن است. اگر تا به امروز فکر می کردید آلودگی هوا معضلی است که انسان ها فقط در فضای بیرون از خانه با آن رو به رو بودند اشتباه می کردید، ما دو نوع آلودگی داریم، یک آلودگی داخل منزل و دیگری آلودگی خارجی و یا همان آلودگی شهری و بیرون از خانه است. متاسفانه این حقیقت دارد.

آلودگی داخلی

آلودگی هوای داخل خانه اهمیت بیشتری نسبت به آلودگی هوای خارج از خانه دارد. برای این که همان هوای آلوده ای که خارج از خانه وجود دارد در داخل فضای خانه نیز هست و علاوه بر آن یک سری فاکتورهای دیگری نیز در هوای داخل خانه وجود دارد که در هوای خارج از خانه وجود ندارد. به طور مثال شما در خانه ممکن است سیگار بکشید، این سیگار در فضای بسته خانه حجمش بیشتر از خارج از خانه است. این مثال را می توان درباره مصرف قلیان در فضای بسته خانه نیز بزنیم.

از ماجرای پخت و پزهایی که در خانه می شود و استفاده از شومینه و بخاری هایی که از نفت و چون به عنوان سوخت در آن استفاده می شود، حتی کامپیوتری که روی میز گذاشته ایم و یا حتی چراغی که روشن است نباید بگذریم. به همه این موارد حضور افراد زیاد در یک محیط بسته را نیز نمی توان در نظر نگرفت چرا که این موضوع نیز می تواند در بحث آلودگی هوای محیط تاثیر زیادی داشته باشد.

راه های خالی کردن خانه از هوای آلوده

اولین موردی که باید به آن اشاره کرد این است که به هیچ وجه در داخل خانه سیگار و یا قلیان مصرف نشود. آلودگی که به خاطر مصرف سیگار و قلیان در خانه ایجاد می شود یک سری از فاکتورهایی هستند که در بروز حتی سرطان نیز تاثیر بسزایی هم برای فرد مصرف کننده و هم اعضای دیگر خانواده دارد. متاسفانه برای آلودگی خانه ای که در آن سیگار، قلیان و حتی مواد مخدر استعمال شده هیچ کاری نمی شود کرد در نهایت فقط می توانم بگویم بهتر است بعد از مصرف سیگار و قلیان تا دو ساعت در آن خانه هیچ فردی حضور نداشته باشد.

نکته دیگر در زمان پخت و پز است، این روزها همه متخصصان تاکید می کنند که آشپزخانه های امروزی استاندارد نیستند آن هم به این خاطر که در فضای باز قرار دارند. آشپزخانه ها باید در فضای بسته باشند، درست مثل آشپزخانه خانه های قدیمی که کلا از دیگر فضاهای خانه جدا بودند. به هر حال با توجه به این که این روزها آشپزخانه ها باز هستند توصیه می شود که در هنگام پخت و پز حتما از هواکش استفاده شود. نکته دیگر این که حداکثر از مصرف شومینه پرهیز شود، چرا که به شدت باعث بروز آلودگی هوای خانه هاست. فاکتور دیگر حمام است، باید توجه داشته باشید که بعد از استحمام برای پاک بودن هوای خانه باید در حمام را به طور کامل ببندید. همچنین از نگهداری پرندگان و حیوانات در خانه پرهیز کنید.

آلودگی خارج از خانه

مهم ترین عامل ایجاد آلودگی هوا در شهرها سوختی است که در خودروها استفاده می شود. سوختن این نوع سوخت ها در خودروها آن هم با توجه به ترافیک های چند ساعته و همچنین ازدیاد خودروهای تک سرنشین که گاهی جزو خودروهای فرسوده و آلاینده هستند باعث ایجاد آلودگی هوا از طریق ایجاد گاز دی اکسید کربن می شوند. متاسفانه باید به این نکته اشاره کرد که طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در ۵۰ سال اخیر مقدار دی اکسید کربن موجود در جو زمین به طور هولناکی افزایش پیدا کرده است که این مسئله ای بسیار نگران کننده بوده و باعث گرم تر شدن هر روزه جو زمین می شود. در خارج از خانه و زمانی که با آلودگی شدید هوا رو به رو هستیم تاکید بر این است که حتما از وسایل نقلیه عمومی مثل مترو و اتوبوس ها استفاده کنیم.

از طرفی باید فرهنگ استفاده از دوچرخه را در جامعه تبلیغ و ترویج کنیم. در زمان آلودگی هوا تنها ورزشی که توصیه می شود ورزش دوچرخه سواری است. این در حالی است که حتما توصیه می کنیم در زمان شدت آلودگی هوا کودکان و افراد مسن و از همه مهم تر افرادی که مشکلات تنفسی و ریوی دارند از خانه خارج نشوند و مابقی افراد جامعه نیز که از سلامت برخوردارند از ماسک استفاده کرده و در حد امکان از حضور در مکان های شلوغ و پر از جمعیت خودداری کنند. به این نکته نیز توجه داشته باشید که اگر قرار است پیاده روی داشته باشید حتما زمانی این کار را انجام دهید که هوا دارای آلودگی کمتری است.

بیماری ها

در بحث آلودگی هوا فاکتورهای زیاد درباره بروز بیماری ها به خصوص بیماری های ریوی مورد نظر قرار می گیرد. به طور مثال باید دید در آن شهر چه کارخانه هایی وجود دارد و یا خودروها از چه نوع سوختی و با چه درصد کیفیتی استفاده می کنند. اما به طور کلی اثرات آلودگی هوا بر رشد و تکامل ریه کودکان و سلامت سالمندان تاثیرات زیادی دارد. همچنین آلودگی ها در بروز آسم که یک بیماری التهابی رایج مزمن مجاری هوایی است تاثیر مستقیم دارد که نشانه های رایج آن عبارتند از خس خس، سرفه و تنگی نفس که به سه گانه آسم معروف است. این بیماری در اثر آلودگی هوا هم می تواند در افراد سالم بروز کند و هم در افرادی که آسم دارند تشدید شده و آنها را راهی بیمارستان کند. آلودگی هوا به غیر از آسم باعث بروز بیماری های دیگری در انسان ها می شود. یکی دیگر از بیماری های مزمن ریه برونشیت است.

برونشیت یا نایژه آماس به التهاب نایژه ها در شش گفته می شود. این عارضه در اثر تورم نای یا نایژک ها بروز می کند و به علت عفونت توسط باکتری ها و ویروس ها یا در اثر تحرکاتی مانند هوای آلوده و سیگار کشیدن ایجاد می شود. برونشیت حاد یا مزمن، نما و تظاهراتی متفاوت دارد. هنگامی که نایژه ها ملتهب می شوند معمولا انسداد نسبی راه تنفسی، سرفه و ترشح خلط رخ می دهد. در برونشیت حاد معمولا سرفه ها به مدت سه هفته به طول می انجامد. در بیش از ۹۰ درصد هم این بیماری به دلیل آلودگی شدید هوا و وجود گرد و غبار بروز می کند.

هر چند به عقیده برخی دیگر از متخصصان آلودگی هوا باعث بیماری های دیگری نیز مثل سرطان ریه، معده و بیماری های قلبی می شود. هرچند که این بیماری ها مستقیما و منحصرا مربوط به آلودگی هوا نیست، اما آلودگی هوا یکی از عوامل مهم به وجودآورنده و تشدیدکننده آنها به حساب می آید. بر اثر احتراق مواد آلی (زغال، چوب، نفت و غیره) در حرارت های بین ۸۰۰- ۲۰۰ درجه سانتی گراد و بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی مقداری هیدروکربن های سرطان زا تولید می شود.

نوع و مقدار تولید این مواد سرطان زا بستگی به نوع سوخت، حرارت، میزان اکسیژن و عوامل دیگر دارد. ثابت شده است مقداری از مواد سرطان زا بر اثر احتراق توتون و تنباکو (سیگار کشیدن) و سوختن چوب، هیزم و کاغذ و مقدار زیادی از این مواد هم بر اثر احتراق بنزین و گازوییل در موتور خودروها تولید می شوند. به طور کلی با فرض این که اتومبیل ها در شرایط استاندارد فنی کار بکنند در عرض یک سال در شهر تهران حجم زیادی ماده شیمیایی سرطان زا بر اثر احتراق بنزین و گازوییل تولید و در هوا پخش می شود. حساسیت مواد آلاینده می توانند باعث عکس العمل های آلرژیک مختلفی از جمله آبریزش بینی، تنگی نفس، خارش پوست، اشک چشم و عطسه های پی در پی شوند.

تغذیه مهم است

تغذیه انسان موضوع بسیار مهم و موثری است. حتما باید از سبزیجات تازه استفاده کنیم، هم چنین خوردن گردو و پسته برای افرادی که دچار بیماری های ریوی هستند و حتی افراد سالم به شدت توصیه می شود. از طرف دیگر به مصرف بیشتر آب توجه داشته باشید چرا که آب باعث مرطوب ماندن ریه شده و از بروز بیماری های ریوی جلوگیری می کند. متاسفانه این تصور به وجود آمده که خوردن شیر برای مقابله با آلودگی هوا موثر است اما باید به این نکته اشاره کرد جدای از تاثیرات لبنیات به عنوان یک منبع غذایی، لبنیات هیچ تاثیری در مقابل آلودگی هوا ندارد و بهتر از هر چیزی مصرف زیاد آب آشامیدنی است.

بیماری آمفیزم چیست؟

آمفیزم عبارت است از یک بیماری مزمن ریوی که طی آن کیسه های هوایی (حبابچه ها) در ریه بیش از اندازه گشاد می شوند در نتیجه، خاصیت ارتجاعی رشته هایی که کیسه های هوایی را به هنگام تنفس باز و بسته می کند از بین می رود. آمفیزم یکی از اجزای اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه است. تمامی سیگاری ها به درجاتی از آمفیزم دچار می شوند. در این بیماری دیواره حبابچه ها به تدریج از بین رفته و فرد مبتلا به تنگی نفس می شود. پیشروی این بیماری بستگی به تعداد سیگار در روز و تعداد روزهایی که مصرف می شود دارد. آمفیزم معمولا به تدریج پیشرفت می کند و منجر به نارسایی تنفسی می شود.

منبع:ماهنامه همشهری تندرستی